Uebfaqja e famshme Deadline Hollywood i ka dedikuar një shkrim filmit kosovar “Zgjoi”, i cili është propozim i Kosovës për nominimet e “Oscars 2022”.
Linja e kritikëve ndërkombëtarë të këtij mediumi ka shkruar për historinë e Fahrijes që trajtohet në “Zgjoi” me një interpretim fantastik nga aktorja Yllka Gashi.
Gjithashtu fokusohet në historinë e vërtetë të filmit, pra atë të grave të Krushës dhe vështirësive që personazhi kryesor ka kaluar gjatë gjithë jetës.
“Në vitin 1999, 240 persona u zhdukën kur forcat serbe zbritën në fshatin Krushë e Madhe në Kosovë, qëlluan me armë ose kapën burrat dhe dogjën banorët. Sipas regjisores së filmit “Zgjoi (Hive)”, fitues i trefishtë i çmimit ‘Sundance’, Blerta Basholli, janë ende 64 të zhdukur. “Hive”, propozimi për në “Oscars” nga Kosova, trajton historinë e shtatë viteve pas masakrës, kur varret masive po zhvarroseshin dhe mbetjet e identifikuara. Gratë nuk e dinin nëse ishin të veja. Ato nuk mund të martoheshin përsëri. Ato nuk mund të merrnin punë me pagesë. Ato duhej të vazhdonin të silleshin si gra të mira. Të përbuzesh do të ishte pika e fundit”, shkruan Deadline.
Fahrije Hoti (rol i cili luhet nga aktorja shqiptare Yllka Gashi) ka dy fëmijë, vjehrrin e moshuar në karrocë (Çun Lajci) dhe një boshllëk të vazhdueshëm pranë saj ku duhet të jetë bashkëshorti i saj Ajemi. Të ardhurat e vetme të familjes vijnë nga kosheret e bletëve që ai përdorte për një efekt shumë më të madh; ajo nuk e ka dhuntinë të punojë me to dhe vazhdon të thumbohet. Shoqata lokale e grave shpërndan para të gatshme për vejushat e supozuara, por kurrë nuk mjaftojnë. Kur dikush u ofron atyre një veturë, Fahrija vendos që ajo të mësojë si ta ngasë atë. Pas timonit, ajo i lejon vetes një buzëqeshje të vogël. Kjo makinë do të jetë shpëtimi i saj nga varfëria.
Lëvizja e saj e radhës është të bindë gratë e tjera se mund të bëjnë një jetë kolektive, se nuk duhet të mbijetojnë nga një grusht parash në tjetrën. Të gjitha dinë të bëjnë ajvarin, salcën me spec të kuq që hahet me gjithçka në Ballkan; ato mund ta shesin atë. Shumica prej tyre nuk janë të bindura ose thjesht armiqësore, por Fahrija dhe shoqja e saj Naza vazhdojnë gjithsesi, duke i çuar një mostër menaxherit të një supermarketi në Prishtinë, i cili ka shprehur interesim të kujdesshëm. Ai merr mostra nga një lugë. “Shumë e shijshme; Zoti i bekoftë duart tuaja!”, thotë ai ndërsa entuziazmohet pasi e provon. Ato zyrtarisht janë në biznes.
Duke qenë se “Zgjoi (Hive)” bazohet në një histori të vërtetë, fundi tashmë është parashikuar. Gjithsesi, skenari është kaq padyshim konvencional – problemi fillestar përparon drejt zgjidhjes, i ndërprerë nga disa goditje – saqë nuk ka dyshim se ku po shkon. Ndoshta është po aq mirë. Goditjet dhe rrënimi janë në detaje dhe në grupe, të cilat mbartin disa grushta të rënda. Skena e parë lëviz nga një pamje nga afër e fytyrës stoike të Fahrijes në momentin kur ajo futet në një kamion plot me çanta trupash. Pastaj ajo fillon t’i hapë ato. Ju nuk shihni asnjë pjesë të trupit, por ky ngurrim vetëm tregon se sa e gabuar është kjo. Kur hunda i rrudhet nga era e keqe në një qese, ju filloni të ndiheni të sëmurë në vendin e saj.
Basholli dhe kinematografi Alex Bloom zgjodhën të xhironin “Zgjoi (Hive)” sikur të ishte një dokumentar për jetën e fshatit. Nuk ka skena madhështore dhune, nuk ka rikthime të betejës, nuk ka zjarre. Dhurata e veçantë e Bashollit është të përcjellë rraskapitjen e plotë të trishtimit. Këto gra e pranojnë fatkeqësinë si fatin e tyre; çdo gjë tjetër thjesht kërkon shumë energji. Kur dikush — me sa duket burrat që i pështyjnë nga kafeneja, ose ndoshta gratë që kundërshtojnë sipërmarrjen që i quajnë “bushtra” — hyn brenda natës në bodrumin e Fahrijes për të thyer kavanozët e ajvarit të vendosur me kujdes, gratë thjesht psherëtisin dhe marrin fshesat e tyre. Përveç Fahrijes, e cila largohet nga xhami i thyer me një pamje të vendosur në fytyrë. Ajo nuk do të humbasë përpjekjet për zemërimin, por nuk do ta durojë as këtë.
Pjesa më e madhe e forcës morale të tregimit varet nga interpretimi i shkëlqyer i Yllka Gashit, një prani e një force kaq të ndaluar saqë kur tiparet e saj zbuten qoftë edhe për një moment – duke i hedhur një sy djalit të saj në rritje ndërsa ai bën dush, ose duke parë diellin që perëndon mbi malet. Fahrija nuk është një personazh i dashur, por ne jemi në anën e saj. Shikojeni atë teksa mbledh huallin e mjaltit, lanë vjehrrin e saj, shërben çaj, lufton me një përdhunues dhe bind një bandë fqinjësh të saj që nuk e pëlqejnë shumë të ngrihen për veten e tyre; ajo është edhe një objekt i palëvizshëm edhe një forcë e pandalshme.
Pikërisht në fund shohim gratë e vërteta të Krushës të ulura në rreth, duke qëruar specat. Ka një pamje të afërt të një palë duarsh të veshura nga puna dhe më pas, shumë shkurt, një kornizë e ngrirë mbi Fahrijen e vërtetë. Kjo është ajo. Një grua e bukur, por Zoti e di se çfarë tmerri ka parë ajo fytyrë për një jetë të tërë”, përfundon Deadline.
