Samiti për Ballkanin Perëndimor do të zhvillohet sot në Bërno të Sllovenisë, sado që fokusi i temave me një pamje të mjegullt të qëndrimit të vendeve anëtare të Bashkimit Evropian rreth hapjes së dyerve të Unionit për gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor. Skepticizmi i disa vendeve të Unionit rreth zgjerimit për vendet e Ballkanit Perëndimor, ka bërë që disa shtete të rajonit të jenë po ashtu skeptike ndaj BE-së dhe t’i japin hapësirë oreksit të Rusisë dhe Kinës për ndikim më të madh politik dhe Ekonomik në rajon.
Për të biseduar për qëndrimet dhe deklaratat e pritshme të liderëve të BE-në këtë Samit, KosovaPress intervistoi ish-Raportuesen për Kosovën në Parlamentin Evropian dhe aktualisht deputete në Parlamentin Evropain, znj. Tanja Fajon.
KosovaPress: Të mërkurën, Sllovenia do të jetë nikoqire e Samitit Brdo Brione, i cili do të bashkojë udhëheqësit e gjashtë vendeve të Ballkanit Perëndimor dhe udhëheqësit e Bashkimit Evropian në një përpjekje të fortë për të arritur një marrëveshje midis vendeve të rajonit të Ballkanit për të rritur bashkëpunimin mes tyre. Çfarë prisni nga ky takim?
Fajon: Siç është shkruar në programin e Samitit Brdo, ky takim është vërtet një sinjal i qartë që vërteton se Bashkimi Evropian është partneri kryesor politik, ekonomik dhe tregtar i Ballkanit Perëndimor. Investimet e parashikuara përmes planit ekonomik dhe të investimeve supozohet të nxisin rimëkëmbjen afatgjatë ekonomike, të përshpejtojnë tranzicionin e gjelbër dhe dixhital, të mbështesin bashkëpunimin rajonal, dhe mbi të gjitha të promovojnë procesin e pranimit. Sidoqoftë, pyetja më e rëndësishme që duhet të pyesim është se cilat janë pritjet e vendeve të Ballkanit Perëndimor nga Samiti, pasi ne jemi dëshmitarë të një përhapjeje të vazhdueshme të euroskeptizmit midis qytetarëve dhe udhëheqësve në rajon. Unë besoj se perspektiva e tyre, sfidat rajonale dhe pritjet reale duhet të vendosen. Puna e Bashkimit Evropian është të mbështesë, asistojë, ndihmojë dhe udhëzojë. Ky i fundit është gjithashtu një nga prioritetet e mia kryesore që kam si Anëtar i Parlamentit Evropian dhe një dëshirë e imja prej më shumë se një dekade. Udhëheqësit pjesëmarrës në Samit duhet të lënë mënjanë dallimet e tyre dhe të përqendrohen në gjetjen e bazës së përbashkët për të përshpejtuar rrugën për një integrim evropian të vendeve të Ballkanit Perëndimor. Sfidat e përbashkëta janë të qarta dhe kanë të bëjnë kryesisht me fushat e sundimit të ligjit, lirisë dhe pluralizmit të mediave dhe respektimit të të drejtave të njeriut.
KosovaPress: Vendet që përbëjnë grupin 6 vendeve te Ballkanit Perëndimor deri tani janë joshur nga vrulli i përshpejtuar për anëtarësim në BE, por ky Samit po mbahet në një kohë kur zgjerimi po konsiderohet një çështje shumë e ndjeshme për BE-në, e cila është e ndarë tek nevoja dhe shpejtësia me të cilën vendet duhet të pranohen në bllok. Çfarë mesazhi prisni që udhëheqësit e BE-së do të japin në këtë Samit?
Fajon: Zgjerimi mund të jetë një subjekt i ndjeshëm për disa shtete anëtare të BE-së, por unë mendoj se ne të gjithë jemi të vetëdijshëm se status-quo-ja aktuale në rajon është shumë për të ardhur keq dhe e papranueshme si për Bashkimin ashtu edhe për të gjithë rajonin. Bllokimet nga disa shtete anëtare thjesht nuk janë të drejta, pasi ato çojnë në përkeqësim të besimit dhe respektit reciprok. Unë besoj fuqishëm se hapat tanë të parë për një të ardhme të përbashkët më të fortë dhe më të qëndrueshme janë në hapjen e negociatave me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut. Bllokimi i këtyre dy vendeve, më lejoni ta theksoj përsëri, që i plotësuan të gjitha kushtet e nevojshme, po minon besueshmërinë e BE-së dhe bie ndesh me interesin strategjik të Bashkimit, i cili po siguron dhe promovon stabilitetin e Ballkanit Perëndimor. E njëjta gjë vlen edhe për zotimin e paplotësuar të BE-së për liberalizimin e vizave për Kosovën. Duke thënë këtë, mesazhi që pres nga udhëheqësit është angazhimi i tyre i fortë dhe i sinqertë për të punuar në këto çështje konkrete në dritën e bashkëpunimit të mëtejshëm, për të treguar mbështetjen e tyre për rajonin dhe për të pranuar përparimin që është bërë tashmë. Para së gjithash për të mirën e qytetarëve.
KosovaPress: Ndërkohë, disa vende të Ballkanit Perëndimor duket se i kanë bërë presion BE-së për të vazhduar bisedimet e pranimit me vendet e Ballkanit që po japin indikacione të interesit për forcimin e lidhjeve më të ngushta me Kinën dhe Rusinë. A i shihni këto si përpjekje serioze?
Fajon: Oreksi i Kinës dhe Rusisë për rajonin nuk është befasues, por janë më tepër pasues për shkak të luftës së brendshme të zgjerimit të Evropës nga njëra anë dhe për shkak të faktorëve të jashtëm seriozë problematikë, që ndikojnë në rajon nga ana tjetër. Të gjitha këto kontribuojnë në zgjerimin e sferës së ndikimit thellë në fqinjësinë e Evropës dhe në konkurrencën e drejtpërdrejtë për interesin e saj strategjik. Megjithëse Evropa vazhdon të jetë partneri dhe donatori më i madh ekonomik në Ballkanin Perëndimor, Evropa shmanget kur vjen puna për të lëvizur. Mungesa e solidaritetit në rolin e vaksinimit përsëri dëshmoi se skeptikët kishin të drejtë, dhe ia la sheshin rivalëve të tij.
KosovaPress: Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen, vizitoi Ballkanin Perëndimor para samitit, duke përsëritur mbështetjen e saj për vendet përfshirë Serbinë për t’u bashkuar me Bashkimin Evropian. Por politikanët në rajon e shikojnë këtë temë me zhgënjim, pasi ajo është përsëritur prej vitesh. A mund të ketë ndonjë hap konkret gjatë këtij Samiti që stimulon dëshirën e vendeve të Ballkanit Perëndimor për reforma serioze të kërkuara me kriteret e anëtarësimit në BE që mund të largojnë interesin e tyre për të bashkëpunuar me Kinën dhe Rusinë?
Fajon: Unë kam qenë gjithmonë një përkrahës i zëshëm për zgjerimin e vendeve të Ballkanit Perëndimor. Jam i bindur se Evropa nuk do të jetë e plotë pa Ballkanin Perëndimor të integruar në të. Sidoqoftë, kuptohet që vendet e Ballkanit do të drejtohen diku tjetër nëse Bashkimi Evropian i zhgënjen. Ky samit është një mundësi e mirë për të forcuar bashkëpunimin dhe lidhjet tona. Sllovenia posaçërisht ka një rol të rëndësishëm në këtë proces për shkak të lidhjeve të forta fqinjësore që kemi – nga ana historike dhe ekonomike. Ne gjithashtu duhet të jemi të vetëdijshëm se që nga viti 2004, për sa i përket popullsisë, Sllovenia mund të jetë lidhur edhe më shumë me rajonin e Ballkanit Perëndimor, pasi shumë njerëz nga vendet e ish-Jugosllavisë janë shpërngulur në vendin tonë. Që atëherë, ne gjithashtu kemi përjetuar dy kriza, krizën ekonomike dhe migracionni, ndërsa për momentin ende po përjetojmë një krizë shkatërruese shëndetësore. Me këtë, ne kemi mësuar se Sllovenia mund të jetë një aleate e fortë dhe lehtësuese midis BE-së dhe Ballkanit Perëndimor, dhe se në planin afatgjatë ka kuptim investimi në gjëra që na bashkojnë dhe zgjidhin mosmarrëveshjet historike përmes dialogut.
Ne duhet të ndërtojmë një komunikim të fortë për të arritur rezultate pozitive, siç kemi bërë në të kaluarën kur mundësuam udhëtimin pa viza në zonën Shengen për qytetarët e Republikës së Maqedonisë Veriore, Malit të Zi dhe Serbisë që nga dhjetori i vitit 2009, dhe për qytetarët e Shqipërisë dhe Bosnje e Hercegovinës në nëntor të vitit 2010. Praktikat pozitive janë rezultat i dialogut, punës dhe përpjekjes nga të dyja palët.
KosovaPress: A e ka komplikuar më shumë mosnjohja e Kosovës si shtet nga pesë shtetet anëtare të BE-së qëndrimin e BE-së ndaj rajonit dhe sfidat e integrimit të saj në bllok?
Fajon: Dallimet midis shteteve anëtare e ndërlikojnë qëndrimin e BE-së ndaj rajonit në përgjithësi, por është e rëndësishme të vazhdojmë të punojmë në gjetjen e kompromiseve dhe bazave të përbashkëta për të mirën e qytetarëve tanë. Interesi i paanshëm nga çdo anë duhet të zgjidhet, në mënyrë që të ketë përparim.
KosovaPress: Mosmarrëveshjet mes Kosovës dhe Serbisë gjithmonë marrin më shumë vëmendje në takime të tilla se çdo gjë tjetër. A prisni që e njëjta gjë të ndodhë edhe këtë herë, duke pasur parasysh tensionet e fundit në veri të Kosovës?
Fajon: Tensionet e fundit mes Serbisë dhe Kosovës me siguri kanë marrë shumë vëmendje nga Bashkimi Evropian dhe bashkësia ndërkombëtare. Më vjen mirë që pas dy ditë negociatash, të gjitha palët kanë arritur një marrëveshje për t’i dhënë fund tensioneve të fundit. Ulja e tensioneve të fundit tregon se e mira dhe siguria e qytetarëve është më e rëndësishmja. Unë mendoj se ne të gjithë jemi të vetëdijshëm për të kaluarën e dhimbshme që rajoni i Ballkanit Perëndimor ka përjetuar; njerëzit janë lodhur nga konfliktet dhe luftërat. Formimi i Grupit Punues i përbërë nga përfaqësues të BE-së, Beogradit dhe Prishtinës, i kryesuar nga BE-ja, është një hap i mirë përpara në gjetjen e një zgjidhjeje të përhershme, bazuar në standardet dhe praktikat e BE-së. Takimi i parë i këtij Grupi Punues do të mbahet në Bruksel më 21 tetor, dhe brenda gjashtë muajve Grupi Punues duhet të paraqesë gjetjet e tij për një zgjidhje të përhershme në takimin e dialogut të nivelit të lartë.
